سعید کلانتری، کارشناس سوییچ و ابزار پرداخت / منظور از پایانه و شرکت پرداخت چیست؟ منظور پایانه فروش است ولی حدوداً میتوان آن را به کلیه ابزارهای پذیرش تعمیم داد (درگاه پذیرش اینترنتی و موبایلی تراکنش N ندارد.). همچنین شرکت پرداخت، شرکتهایی که خدمات پرداخت انجام میدهند. (پایانه فروش ارائه میدهند و به سوئیچ شاپرک بهصورت مستقیم متصل هستند و همواره توسط شرکت شاپرک مورد ممیزی قرار میگیرند و مم به رعایت قوانین شرکت شاپرک و بانک مرکزی هستند.)
در شبکه پرداخت به دو صورت کلی تراکنش وجود دارد:
- تراکنش غیرمالی یک مرحلهای
- تراکنش مالی دو مرحله
تراکنش یک مرحلهای عموماً تراکنشهای کنترلی و مدیریتی مثل تعویض کلید، تغییر زمان و غیره است. تراکنش دو مرحلهای یعنی اینکه پایانه بعد از ارسال تراکنش و دریافت پاسخ از سوئیچ، تاییده ای مبنی بر دریافت پاسخ صحیح را اعلام میکند و این موجب میشود که فروشنده یا پذیرنده از صحت کسر وجه از حساب دارنده کارت اطمینان حاصل کند.
تراکنشهای مالی عموماً تراکنش دو مرحلهای است. یعنی بعد از انجام نیاز به تأیید انجام تراکنش دارند. تنها تراکنش مالی که نیاز به تأییدیه ندارد، تراکنش موجودی است که در مورد اشکال آن در مقاله کارمزد بیخدمت صحبت شده است.
در تراکنش دو مرحلهای مطابق استاندارهای موجود، پایانه برای انجام تراکنش یک تراکنش با کد ۲۰۰ را به سوئیچ شرکت پرداخت ارسال مینماید. در صورتیکه این تراکنش به بانک صادر کننده کارت برسد، بانک در پاسخ یک تراکنش ۲۱۰ ارسال میکند.
در صورتیکه این تراکنش ۲۱۰ به پایانه برسد، پایانه رسید تراکنش موفق صادر میکند. (مواردی مثل کمبود موجودی، رمز غلط، مبلغ بالاتر از حد مجاز و … از نظر پذیرنده و دارنده کارت ناموفق است ولی از نظر شبکه پرداخت موفق محسوب میشود.)
در صورتیکه پول از حساب دارنده کارت فوق کسر شده باشد (تراکنش موفق خرید و …)، پایانه موظف است که یک تراکنش با کد ۲۲۰ برای بانک صادر کننده ارسال کند که در اصطلاح به آن تسویه (settlement) یا تراکنش P گفته میشود. پذیرنده با دیدن این رسید، کالا و یا خدمات را به دارنده کارت تحویل میدهد.
در حالی که پایانه پاسخ ۲۱۰ را دریافت نکند، حدس می زند بانک پول را از حساب کسر کرده است. ولی چون نمیتواند قطعیتی بدست آورد، تراکنش لغو ارسال میکند یعنی یک تراکنش با کد ۴۰۰ ارسال میکند. مفهوم این تراکنش این است که تراکنش قبلی را کنسل کرده و در صورتیکه پولی از حساب دارنده کارت کم شده است، لطفاً برگشت داده شود.
پایانه در این حالت رسید تراکنش ناموفق چاپ میکند و در رسید تراکنش به دارنده کارت مینویسد: در صورت کسر وجه از حساب شما طی ۷۲ ساعت به حساب شما برگشت داده خواهد شد و …. .پذیرنده با دیدن این رسید کالا و یا خدماتی را تحویل دارنده کارت نمیدهد. به این تراکنش اصلاحیه (reverse) و یا برگشت به دارنده کارت و یا C گفته میشود.
از دید سوئیچ پرداخت سه نوع تراکنش وجود دارد. تراکنش P و C و تراکنش N. P و C که در مقدمه توضیح داده شد. ولی تراکنش N چه تراکنشی است؟
فرض کنید سوئیچ یک تراکنش ۲۰۰ از پایانه دریافت میکند و آنرا برای بانک صادرکننده کارت ارسال میکند (از طریق سوئیچ شاپرک). بانک صادر کننده بعد از کسر وجه از حساب دارنده کارت، پاسخ ۲۱۰ را برای سوئیچ شرکت پرداخت (از طریق سوئیچ شاپرک) ارسال میکند.
سوئیچ پرداخت نیز آنرا برای پایانه ارسال میکند. ولی در جواب از پایانه هیچ تراکنشی دریافت نمیکند. یعنی نه تراکنش ۲۲۰ دریافت میکنید و نه تراکنش ۴۰۰. و این عموماً در مواقعی که ارتباط قطع شده است، باتری پایانه تمام شده است و یا برق قطع شده است و … رخ میدهد و یا آنتن دهی پایانه بیسیم از بین رفته است، رخ میدهد.
یعنی مشخص نیست که پایانه این تراکنش را دریافت کرده است و رسید موفق صادر کرده است و پذیرنده به دارنده کارت خدمت وکالا را تحویل داده است ولی ۲۲۰ ارسالی به سوئیچ نرسیده است، یا اینکه پایانه این تراکنش ۲۱۰ را دریافت ننموده است و لذا تراکنش ۴۰۰ تولید کرده است و رسید تراکنش ناموفق صادر شده است و پذیرنده کالا و یا خدمات را تحویل دارنده کارت نداده است ولی تراکنش ۴۰۰ از پایانه به سوئیچ نرسیده است.
به این تراکنش تراکنش N گفته میشود. تراکنش N تراکنشی است که مشخص نیست تسویه است یا اصلاحیه. این تراکنشها برای شرکت شاپرک در فایل ACQ یا اصطلاحاً فایل ۹ بهصورت N ارسال میشود.
چند روش برای تعیین وضعیت این تراکنشها وجود دارد:
- منتظر بمانیم تا پایانه قبل از تراکنش بعدی، تراکنش قبلی را تعیین تکلیف کند. (پایانهها بصورت استاندارد موظف هستند که تراکنش را تعیین تکلیف کنند.)
- با پذیرنده تماس حاصل شود و از طریق ایشان وضعیت تراکنش تعیین تکلیف شود.
اشکال روش یک این است که در صورتیکه تا ۱۵ روز تراکنش توسط شرکت پرداخت برای شرکت شاپرک تعیین تکلیف نشود، بهصورت اتوماتیک مبلغ کسر شده به حساب دارنده کارت برگشت میخورد.
اشکال روش دوم این است که نیاز به نیروی انسانی و هزینه دارد که غیراقتصادی است. بهخصوص در صورتیکه مبلغ تراکنش کم باشد، توجیه اقتصادی وجود ندارد. مثلاً برای یک تراکنش پنج هزار تومنی یک نفر کارشناس در شرکت پرداخت باید به تلفن همراه یک پذیرنده زنگ بزند و چند دقیقه صحبت کند تا تراکنش را تعیین تکلیف کند.
- شرکت پرداخت برای مبالغ مختلف ت متفاوت داشته باشد. مثلاً همه تراکنشهای N با مبلغ زیر صد هزار تومن را شخصاً تسویه کند و در صورتیکه کسی با کال سنتر تماس گرفت و مدعی شد که پول باید به حسابش بازگردانده میشد، خسارت این افراد پرداخت شود و بعداً از حساب پذیرنده کسر شود (با استفاده از فایل شماره ۱) و یا روشهای دیگر. تراکنشهای مبلغ بالا هم عموماً توسط پذیرنده و یا دارنده کارت سریعاً پیگیری میشود و تعیین تکلیف میشود.
اشکال روش سوم این است که افرادیکه مبالغ تراکنش N آنها پایین بوده است, حواسشان نیست وعملا پیگیری نمیکنند، اگر هم پایانه بعد از چند روز تراکنش اصلاحیه را بفرستد عملاً فایدهای ندارد (تراکنش اصلاحیه بعد از یک روز توسط شبکه پرداخت مورد پردازش قرار نمیگیرد و باید توسط شرکت پرداخت مدیریت شود.). لذا در صورتیکه شرکت پرداخت تراکنش را بصورت تسویه شده برای شرکت شاپرک ارسال کند و N اعلام نکند، عملاً تراکنش N افرا با مبلغ پایین به حساب پذیرنده میرود، و بهصورت متوسط در پنجاه درصد موارد پذیرنده کالا و یا خدمت را تحویل دارنده کارت نداده است و این به نوعی اجحاف و یا کسب مال نامشروع محسوب میشود.
در این مقاله نگارنده قصد قضاوت در مورد این روشها را ندارد، ولی به نظرم وظیفه شرکت شاپرک است که در این خصوص ورود کند و دستورالعمل مناسبی برای تعیین تکلیف تراکنشهای N در شرکتهای پرداخت تدوین (با م و درنظر گرفتن صرفه و صلاح پذیرنده، دارنده کارت و شرکتهای پرداخت) و ابلاغ کند و در ممیزیها و نظارتهای دورهای رفتار شرکتهای پرداخت را در خصوص این تراکنشها مورد ارزیابی قرار دهد.
درباره این سایت